Kwaliteitsregisterstopmetroken.nl

DE VIJF R’S: BEDOELD VOOR ROKERS DIE OP DIT MOMENT NIET BEREID ZIJN
SAMENVATTING RICHTLIJN BEHANDELING VAN
EEN STOPPOGING TE ONDERNEMEN
TABAKSVERSLAVING (ACTuALISERING 2009)
Relevance (relevantie): Vertel de roker waarom het zo belangrijk is om te stoppen, zo persoonlijk mogelijk.
Risks (risico’s): Vraag de roker naar de risico’s van roken en bespreekt deze.
Met jaarlijks bijna 20.000 vroegtijdige doden door tabaksgebruik, is roken in Nederland een volksgezondheids­probleem van de eerste orde. In 2008 rookte 27% van de volwassen bevolking (15+). De winst van stoppen met roken Rewards (beloning): Vraag de roker naar de voordelen van stoppen met roken, waarbij de voordelen worden
is aanzienlijk, niet alleen voor de maatschappij als geheel, maar ook voor elke individuele roker en zijn of haar benadrukt die op de persoon specifiek van toepassing zijn.
omgeving. Zo brengt roken tijdens de zwangerschap aanzienlijke risico’s met zich mee voor het kind. De meeste rokers willen stoppen. Roken is echter een verslaving die niet eenvoudig te doorbreken is. Bij het staken van tabaks­ Roadblocks (belemmeringen): Vraag de roker naar de barrières om eventueel te stoppen. Hierbij verwijst de
gebruik kunnen onthoudingsverschijnselen optreden. Deze vormen een sterke prikkel om weer te gaan roken. zorgverlener ook kort naar de behandelingsmogelijkheden. De motivatie kan worden beïnvloed door de patiënt zicht te geven op mogelijkheden tot hulp of oplossingen bij barrières. Daarom worden op dit moment al kort de Zorgverleners kunnen patiënten helpen om succesvol te stoppen. Zij hebben dagelijks veel contacten met rokers. Deze mogelijke hulpmiddelen en begeleiding bij het stoppen met roken besproken.
momenten kunnen worden benut om stoppen met roken aan de orde te stellen en gedragsmatige en farmacologische ondersteuning aan te bieden. De richtlijn ‘Behandeling van tabaksverslaving’ beschrijft hoe dat op een effectieve Repetition (herhaling): Herhaal deze strategie zolang de roker niet gemotiveerd is. Vertel dat de meeste mensen
manier kan gebeuren. De richtlijn is gepubliceerd in 2004 en is in 2009 geactualiseerd. pas na diverse stoppogingen weten te stoppen met roken.
STAPSGEWIJS
OVERZICHT WERKZAME BEHANDELINTERVENTIES VOLGENS DE RICHTLIJN
De richtlijn ‘Behandeling van tabaksverslaving’ beschrijft een werkwijze die zich in iedere sector van de gezond- • Minimale Interventiestrategie voor stoppen-met-rokenbegeleiding (MIS) heidszorg laat toepassen, ongeacht het specialisme van de zorgverlener en ongeacht de gezondheidsproblemen • Stop Smoke Therapy (SST) voor patiënten met COPD van de patiënt. Het gaat om een stapsgewijze aanpak, waarbij de behandeling wordt aangepast aan de situatie en de wensen van de patiënt. De aanbevelingen gelden voor alle rokers. Voor zwangeren, mensen met aan roken gerelateerde aandoeningen, vrouwen die hormonale anticonceptie gaan gebruiken en ouders van kinderen met astma en recidiverende luchtweginfecties geldt de hoogste prioriteit. HANDIGE LINKS
ADVISEREN, MOTIVEREN EN BEGELEIDEN
• Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO: www.cbo.nl Gezien het grote gezondheidsrisico van roken voor de Nederlandse bevolking en de effectiviteit van een kortdu- rend stopadvies is het van groot belang dat alle zorgverleners bij elke nieuwe patiënt informeren naar de rook- • Partnership Stop met Roken: www.partnershipstopmetroken.nl status en een stopadvies geven als de patiënt blijkt te roken. Het doel van het stopadvies is de patiënt te informe- • Informatie over implementatie van stopondersteuning: www.zorgentabak.nl ren over het belang van stoppen met roken. Vervolgens dienen rokers te worden gemotiveerd tot stoppen. In de • Informatie over stoppen met roken voor rokers en professionals (STIVORO): www.stivoro.nl stapsgewijze aanpak van de richtlijn zijn diagnostiek (rookstatus, motivatie om te stoppen) en interventie (advi- • Online stoppen met roken: www.destopsite.nl sering en begeleiding) vervlochten. Daarmee wordt bereikt dat iedere roker:• vanuit de gezondheidszorg op de nadelige effecten van het roken wordt gewezen en het advies krijgt om te stoppen;• wordt gemotiveerd om te stoppen;• ondersteuning krijgt aangeboden bij het stoppen.
In aanvulling op gedragsmatige ondersteuning wordt ondersteuning met farmacotherapie aangeboden.
TERuGVAL VOORKOMEN
Rokers die willen stoppen vallen vaak terug in hun rookgedrag: de kracht van de verslaving is groot en er treden
aanzienlijke onthoudingsverschijnselen op. Tabaksverslaving moet worden beschouwd als een hardnekkige
aandoening, waarbij het te verwachten is dat veel patiënten er lang over doen om eraf te komen en af en toe
zullen terugvallen. Daarom is langdurige aandacht en ondersteuning nodig. Deze samenvatting is gebaseerd op de update van de richtlijn 'Behandeling van tabaksverslaving' AANBEVELINGEN GEDRAGSMATIGE ONDERSTEuNING (HOOFDSTuK 3 IN DE RICHTLIJN)
uit 2004, waarin behandelingsspecifieke aspecten zijn herzien. Settingspecifieke informatie is niet geactualiseerd, hiervoor blijft de oorspronkelijke richtlijn gelden. De richtlijn en de • Het is van groot belang dat alle zorgverleners op zijn minst één keer advies geven aan elke nieuwe patiënt actualisering zijn beschikbaar op www.cbo.nl en www.partnershipstopmetroken.nl.
die (nog) rookt. Bij rokers die niet gemotiveerd zijn om te stoppen dienen ze dit regelmatig, bijvoorbeeld jaarlijks, te herhalen.
• Over het algemeen verdienen meer intensieve interventies de voorkeur boven eenmalig advies of kortdurende AANBEVELINGEN SETTING (HOOFDSTuK 5 IN DE RICHTLIJN)
interventies, aangezien het effect daarvan groter is. • Er dienen voldoende locaties in Nederland te zijn voor het toepassen van intensieve interventies voor stoppen • Bij het selecteren van de juiste behandeling voor een patiënt moet worden gekeken naar de situatie en de met roken. Hiervoor komen in aanmerking: eerstelijnsgezondheidszorg (huisartsenpraktijk, verloskundigen- praktijk), openbare gezondheidszorg (thuiszorg, GGD’en), poliklinieken van algemene ziekenhuizen, • Als een behandeling binnen de eigen zorgsetting niet mogelijk is, dient de patiënt te worden doorverwezen verslavings zorg, telefonische coaching en e-programma’s door daartoe getrainde professionals.
• Zorgverleners die stoppen-met-rokenondersteuning geven, moeten daarvoor zijn getraind. Hiervoor zijn in • Bij rokers die niet gemotiveerd zijn om te stoppen met roken dient een motivatieverhogende interventie te Nederland trainingen beschikbaar bij STIVORO en diverse beroepsorganisaties (NHG voor huisartsen en worden toegepast. Uitgangspunt hierbij vormen de vijf R’s (zie achterzijde). Het is aan te bevelen hierbij praktijkondersteuners; NVDA voor doktersassistentes).
gebruik te maken van de principes van motiverende gespreksvoering.
• Het aanbieden van interventies voor stoppen met roken op de werkvloer dient te worden aangemoedigd • Zelfhulpmaterialen kunnen de succeskans van een stoppoging verhogen, al is het effect klein.
vanwege de mogelijkheid rokers te bereiken die anders niet zouden worden bereikt. • In Nederland zijn verschillende vormen van effectieve zelfhulpmaterialen beschikbaar, zoals de brochure van • Intensieve interventies voor stoppen met roken in de werkomgeving zijn te prefereren boven minimale STIVORO ‘Willen en kunnen’, StopMail (10 e-mails in de eerste drie maanden na de stopdatum), de StopSite.nl (ondersteuning via internet) en het Online StopAdvies (stoppen-met-rokenadvies op maat via internet).
• Zelfhulpmaterialen ‘op maat’ zijn effectiever dan standaardmaterialen.
• Voor rokers die niet in een keer kunnen of willen stoppen is minderen een manier om naar stoppen toe te IMPLEMENTATIE (HOOFDSTuK 6 IN DE RICHTLIJN)
werken. Minderen kan na herhaaldelijk falen aan mensen worden geadviseerd totdat zij weer toe zijn aan • Bij de organisatorische implementatie van de behandeling van tabaksverslaving kan het best worden gekozen een nieuwe stoppoging. Minderen dient dan volgens de methode van geleidelijke gecontroleerde reductie te voor een systematische aanpak, waarin niet alleen de zorgverlener, maar de totale praktijk en de context van worden toegepast. Hierbij wordt de roker geholpen om systematisch zijn of haar dagelijks rookpatroon te het totale zorgmodel aandacht krijgen (met indien nodig doorverwijzing naar meer gespecialiseerde hulp).
doorbreken. Van gecontroleerd gebruik (minderen als doel) is onduidelijk welke gezondheidswinst dit zal • Het verdient aanbeveling uitvoerders van intensieve interventies te trainen in motiverende gespreksvoering en hebben. De voorkeur blijft dus dat de patiënt uiteindelijk volledig met roken stopt. in methoden voor gedragsmatige ondersteuning. • Bij de implementatie van begeleiding van stoppen met roken in de huisartspraktijk is het goed om artsen, Vormen van gedragsmatige ondersteuning bij stoppen met roken
verpleegkundigen en doktersassistenten op locatie te trainen in de uitvoering. • Er zijn grofweg drie vormen waarop stopondersteuning kan wordt aangeboden: face-to-face, telefonisch of • In de uitvoeringspraktijk dient gebruik te worden gemaakt van ondersteuningssystemen zoals screenings- digitaal. Dit kan op individuele basis plaatsvinden of in een groep.
• Van deze ondersteuningsvormen is de effectiviteit, indien gebruikmakend van een systematische staps- • Bij de implementatie van stoppen-met-rokenbegeleiding in de zorg moeten afspraken worden gemaakt over gewijze aanpak, aangetoond. Er is vrijwel geen vergelijkend onderzoek tussen de vormen gedaan, waardoor de taakverdeling en werkprocedures tussen disciplines (geïntegreerd zorgmodel).
het niet mogelijk is de relatieve effectiviteit aan te geven. Succespercentages uit de verschillende onderzoeken zijn niet vergelijkbaar door grote verschillen in de onderzochte populaties. Voor de keuze voor de ondersteu-ningswijze dient te worden aangesloten bij de wensen van de roker.
DE VIJF A’S: BEDOELD VOOR ELKE ROKER DIE WIL STOPPEN
Aandacht (Ask): vraag systematisch (bij voorkeur jaarlijks) of hij/zij een roker is
• Ontwerp een afdelings-/organisatiebrede manier waarop van elke patiënt systematisch (bij voorkeur jaar-
AANBEVELINGEN FARMACOLOGISCHE ONDERSTEuNING (HOOFDSTuK 4 IN DE RICHTLIJN)
lijks) wordt vastgesteld of hij/zij rookt en leg dit vast.
• Bij iedere vorm van begeleiding aan rokers die gemiddeld 10 of meer sigaretten per dag roken, behoort Uitzondering: volwassenen die geruime tijd niet hebben gerookt en bij wie dit duidelijk in de status is vastgelegd.
informatie te worden gegeven over mogelijke farmacologische ondersteuning. • Op basis van effectiviteitsonderzoek zijn er op dit moment onvoldoende argumenten om een rangorde aan Advies (Advise): adviseer hem of haar nadrukkelijk te stoppen met roken
te brengen tussen nicotinevervangende middelen, bupropion, nortriptyline en varenicline. • Adviseer op een duidelijke, sterke en op de persoon afgestemde manier om te stoppen met roken. • De keuze tussen verschillende middelen kan worden gebaseerd op veiligheid (het bijwerkingenprofiel en contra-indicaties), de mate van nicotineafhankelijkheid en de persoonlijke voorkeur van de gebruiker. Op Assess: stel de bereidheid om te stoppen met roken vast
basis van veiligheid zijn nicotinevervangers de eerste keus. Kijk voor doseringen en contra-indicaties op • Stel vast of de roker bereid is een stoppoging te ondernemen op korte termijn (binnen 30 dagen).
• Bied ondersteuning aan of verwijs.
• Bij sterke nicotineafhankelijkheid is een hoge dosis nicotine (in de vorm van kauwgum) effectiever dan een lage.
• Nicotinevervangende middelen kunnen worden gebruikt bij ‘risicogroepen’ zoals mensen met hart- en vaat- Assisteer (Assist): help hem/haar bij het ondernemen van de stoppoging
ziekten, maar ook bij verslaafde jongeren vanaf 12 jaar. Bij zwangere of borstvoeding gevende vrouwen kunnen • Maak een ‘stopplan’ samen met de roker.
nicotinevervangende middelen worden overwogen wanneer de risico’s van nicotinevervangende middelen opwegen tegen de nadelen van blijven roken.
• Probeer ondersteuning van anderen te regelen. • Het is onduidelijk of combinaties van verschillende toedieningsvormen van nicotinevervangende middelen • Adviseer farmacotherapie als iemand 10 of meer sigaretten per dag rookt.
(bijvoorbeeld pleister en kauwgom) de succeskans vergroten. • De combinatie van respectievelijk bupropion en nortriptyline met nicotinepleisters lijkt niet effectiever dan het gebruik van alleen nicotinepleisters ter ondersteuning van een stoppoging. Ook van gecombineerd Arrangeer (Arrange): zorg voor follow­up als vorm van terugvalpreventie
gebruik van varenicline en nicotinevervangende middelen is geen toegevoegde waarde aangetoond.
• Bepaal data voor follow-upcontacten, fysiek of telefonisch. • Tijdens follow-upcontacten: evalueer hoe het stoppen gaat (succes, uitglijders, moeilijke momenten) en het

Source: http://kwaliteitsregisterstopmetroken.nl/userfiles/Nieuws/Samenvatting_richtlijn_Behandeling_van_Tabaksverslaving.pdf